do 1918

Pierwsze bloki

admin — Fri, 01 Sep 2017 10:10:00 +0000

Pierwsze bloki

FAKTY, WYDARZENIA:

1908-1915 r. - ChSM wybudowała 5 bloków:
1909 r. - przy ul. Kordeckiego
1910-1911 r. - przy ul. Dąbrowskiego
1911-1912 r. - w Hajdukach
1912-1913 r. - przy ul. Stalmacha i pl. Mickiewicza
1915 r. - przy ul. Stalmacha i Barskiej

Organizując Spółdzielnię zamierzano - w myśl zaleceń zjazdu szczecińskiego - budować domki jedno- względnie dwurodzinnych. Wszyscy mieli na oku zabudowanie Góry Redena. Niestety, pertraktacje specjalnej komisji z ówczesnymi niemieckimi podatnikami górniczymi, do których należały obszary wokół Góry Redena, nie przyniosły skutku. Zmusiło to inicjatorów spółdzielni do porzucenia projektu budowy otoczonych ogrodami domków jedno- czy dwurodzinnych. Nie pozostało nic innego, jak ograniczyć się do budowania wielkich wielomieszkaniowych bloków domowych.

Do 1916 roku spółdzielnia chorzowska wybudowała 5 potężnych bloków domowych, na które składało się razem 30 domów z 262 mieszkaniami i 5 lokalami handlowymi.

Pierwszy blok - przy ulicy Kordeckiego

Zaraz po założeniu Spółdzielni w roku 1908 zakupiono od właściciela Steinitza za 9000 marek niemieckich teren budowlany przy ul. Kordeckiego, obejmujący 1911 m kw.

Kapitału za zakup parceli dostarczyły po większej części udziały członków, a resztę zaciągnięto również od członków w formie pożyczki. 20 kwietnia 1908 r. rozpoczęto budowę. Jej koszt wynosił 150 000 marek niemieckich. Kapitału na budowę udzieliła po połowie kasa pensyjna robotników kolejowych i pruski fiskus kolejowy. W 1909 roku I blok był gotowy. Składał się on z trzech domów frontowych i jednego domu bocznego. Obejmował 41 mieszkań i jeden lokal handlowy. Do każdego mieszkania należał przedpokój, spiżarnia, piwnica, strych i ubikacja. Przy 32 mieszkaniach znajdowały się altany. Każdy dom miał obszerną pralnię. Wokół zdobiły go zieleńce.

Drugi blok - przy ulicy Dąbrowskiego

Jeszcze pierwszy blok nie był zupełnie ukończony, a już przystąpiono do prac wstępnych wokół wybudowania następnego. W 1908 roku Spółdzielnia zakupiła od pp. Sonsali i Ernsta teren budowlany przy ul. Dąbrowskiego o obszarze 2049 m kw. za cenę 31 840 marek niemieckich.

W listopadzie 1909 r. ruszono z pracami budowlanymi. Koszty całej budowy wynosiły 262 000 marek niemieckich. Funduszy i tym razem dostarczył królewsko-pruski fiskus kolejowy i kasa pensyjna robotników kolejowych w Berlinie. Przy końcu 1910 roku względnie na początku 1911 blok był gotowy. Składał się z trzech domów frontowych, jednego bocznego i tylnego. Zawierał 35 mieszkań i 1 lokal handlowy. Uwzględniając życzenia członków Spółdzielni pomyślano przy nowej budowie o zapewnieniu im większych i średnich mieszkań. Wszystkie mieszkania posiadały obszerne przedpokoje i - mieszkania na piętrach - altanki kuchenne. W każdym była ubikacja. Wszystkie mieszkania o 4 i 3 pokojach oraz dwa mieszkania o 2 pokojach z kuchnią miały łazienkę i pokój dla służącej. W czterech mieszkaniach dwupokojowych oraz w mieszkaniach 4-pokojowych istniała także duża komora. Przy 11 mieszkaniach znajdowały się duże loggie. Wszystkie pozostałe miały balkon. W każdym z domów była pralnia.

Trzeci z kolei - pierwszy w Hajdukach

Trzeci blok w ChSM został wybudowany w Wielkich Hajdukach (dziś Chorzów Batory) w 1911/1912 r. na terenie o powierzchni 2 676 m kw.

Koszty budowy wynosiły 300 000 marek niemieckich. Na tę sumę złożyły się pożyczki z Kolejowej Kasy Chorych w Katowicach (143 tys. mk) oraz z kasy ówczesnego funduszu kolejowego. Blok obejmował 7 domów z 62 mieszkaniami i 1 lokalem sklepowym. Każde mieszkanie posiadało obszerny korytarz, spiżarkę, altanę, ubikację. 8 większych mieszkań posiadało łazienki. W "Wiadomościach Spółdzielczych" z 1939 roku podano jako istotną informację i tę, że klatki schodowe w bloku zaopatrzono w oświetlenie nocne. Budynek stoi przy ul. Farnej (nr 9, 11, 13, 15, 17) i Karpackiej 9.

Czwarty przy ulicy Stalmacha

W latach 1912-1913 wybudowano kolejny blok.

Wzniesiono go przy ul. Stalmacha (11, 11a, 13, 13a, b, 15) i placu Mickiewicza (1, 2). Powierzchnia użytkowa budynku wynosiła ponad 4,5 tys. m kw.. W 8 budynkach znajdowały się 63 mieszkania i jeden lokal sklepowy.

... i piąty blok - przy ulicy Barskiej i Salmacha

W roku 1915 przy ul. Barskiej i Stalmacha Spółdzielnia wzniosła kolejny dom.

W 6 budynkach (przy Barskiej 2, 4, 6 i 8 oraz przy Stalmacha 7 i 9) mogło zamieszkać kolejnych 59 spółdzielców na 3 858 m kw. w 166 izbach. Był to ostatni budynek z wybudowanych w tym I okresie niezwykle dynamicznego rozwoju Spółdzielni.

admin pt., 09/01/2017 - 12:10

Oni stworzyli ChSM

admin — Fri, 01 Sep 2017 10:05:00 +0000

Oni stworzyli ChSM

FAKTY, WYDARZENIA:

1908 - założenie chorzowskigo Wohnungsbauvereinu
1935 - polonizacja spółdzielni, zmiana nazwy
1939 - wybuch II wojny światowej

O tych, którzy tworzyli pierwszych 30 lat historii ChSM mamy skromne informacje. Znamy założycieli Spółdzielni. Zname są składy osobowe Rady Nadzorczej i Zarządu Spółdzielni od początku do 1939 roku. Pierwsza Rada Nadzorcza liczyła 12 osób, Zarząd - 3. Choć większość członków Spółdzielni stanowili Polacy, to we władzach przewagę liczebną mieli Niemcy. I jest to zrozumiałe. Wszak Królewska Huta zwała się wówczas Kőnigshütte i należała do państwa pruskiego.

Oto lista prezesów i wiceprezesów Rady Nadzorczej do 1939 roku: Bruno Herzog, prezes RN od 21 marca 1908 do 25 marca 1908, Josef Schultz, wiceprezes RN od 21 marca 1908 do 26 czerwca 1908, Josef Barteczko, wiceprezes RN od 26 czerwca 1908 do 25 marca 1909, prezes RN od 25 marca 1908 do 12 marca 1911, prezes RN od 13 kwietnia 1913 do 28 marca 1914, Martin Wolf, wiceprezes RN od 25 marca 1908 do 12 marca 1911, prezes RN od 12 marca 1911 do 17 marca 1912, wiceprezes RN od 17 marca 1912 do 13 kwietnia 1913, wiceprezes RN od 28 marca 1914 do 15 kwietnia 1916, wiceprezes RN od 18 maja 1918 do 26 kwietnia 1919, prezes RN od 26 kwietnia 1919 do 18 sierpnia 1922, Viktor Kalinke, wiceprezes RN od 12 marca 1911 do 17 marca 1912, prezes RN od 17 marca 1912 do 13 kwietnia 1913, wiceprezes RN od 13 kwietnia 1913 do 28 marca 1914, prezes RN od 28 marca 1914 do 15 kwietnia 1916, Paul Morczinietz, prezes RN od 15 kwietnia 1916 do 26 kwietnia 1919, Oskar Piel, wiceprezes RN od 15 kwietnia 1916 do 18 maja 1918, Emil Scholtz, wiceprezes RN od 26 kwietnia 1919 do 14 marca 1921, Josef Strożyk, prezes RN od 18 sierpnia 1922 do 10 maja 1935, Johann Maniura, wiceprezes RN od 18 sierpnia 1922 do 25 czerwca 1923, Oskar Heinrich, wiceprezes RN od 25 czerwca 1923 do 10 maja 1935, Jan Klich, prezes RN od 11 maja 1935 do 09 marca 1936, wiceprezes RN od 09 marca 1936 do 24 marca 1937, Stanisław Tronowicz, wiceprezes RN od 11 maja 1935 do 9 marca 1936, Łucjan Myciński, prezes RN od 09 marca 1936 do 1939, Józef Bednorz, wiceprezes RN od 24 marca 1937 do 1939.

Pierwszym prezesem chorzowskiego "Wohnungsbauvereinu", zwanym wówczas przewodniczącym, był urzędnik kolejowy, starszy asystent Wilhelm Wolczyk. Funkcję swa pełnił w okresie od 21 marca 1908 do 10 września 1909. Po nim objął ją najprawdopodobniej Josef Strożyk, którego do Zarządu wybrano 10 listopada 1908. Pozostawał w nim do 22 marca 1916, a potem znowu od 30 czerwca 1919 do 24 października 1921. Kto przewodniczył Zarządowi do 1935 roku, nie wiemy, Być może Leo Loch, który był w Zarządzie od 5 listopada 1921 do 30 września 1929, a potem Viktor Kozielski, który w Zarządzie był od 1 października 1929 do 10 maja 1935 (na pewno był przewodniczącym Zarządu od 10 września 1934 roku). Przypuszczenia te formułowane są tylko na podstawie zbieżności dat i długości okresu pełnienia funkcji w Zarządzie. Od 11 maja 1936 roku do wybuchu wojny zarządowi przewodniczył Alojzy Gruszka.

A oto wykaz członków Zarządu Spółdzielni do 1939 roku: Wilhelm Wolczyk od 21 marca 1908 do 10 września 1909, Josef Barteczko od 21 marca 1908 do 26 marca 1908, Vinzenz Morawe od 21 marca 1908 do 9 lutego 1911, Karl Müller od 29 lipca 1908 do 13 lutego 1910, Paul Przybilka od 10 listopada 1908 do 22 marca 1916, Josef Strożyk od 10 listopada 1908 do 22 marca 1916 i do 30 czerwca 1919 do 24 października 1921, Karl Ulrich od 11 września 1909 do 22 maja 1912, Gustaw Wundtke od 14 lutego 1910 do 24 maja 1912, Oskar Kerber od 25 kwietnia 1912 do 1916, od 1917 do 1 maja 1918 i do 11 czerwca 1919 do 31 maja 1922, Hugo Meisel od 28 września 1912 do 28 marca 1914, Peter Stanek od 29 marca 1914 do 30 czerwca 1919, Franz Borek od 1916 do 18 maja 1918, Viktor Kalinke od 22 marca 1916 do 1 maja 1918, Reisch od 1 maja 1918 do 31 maja 1919, Gotthard Heinisch od 1 lipca 1919 do 5 listopada 1921, Georg Lohr od 24 października 1921 do 13 marca 1922, Leo Loch od 5 listopada 1921 do 30 września 1929, Rudolf Komenda od 13 marca 1922 do 30 listopada 1923, Julius Lichtblau od 1 grudnia 1923 do 6 kwietnia 1929, Karol Zug od 1934 do 10 maja 1935, Fritz Berndt od 6 kwietnia 1929 do 22 marca 1933 i w 1934, Viktor Kozielski od 1 października 1929 do 10 maja 35, Alojzy Sgorzelski od 28 sierpnia 1932 do 22 marca 1933 i do 1 maja 1935 do 9 marca 1936, Walenty Czempas od 1 maja 1935 do 1939, Alojzy Gruszka od 11 maja 1935 do 1939, Karol Dolczyk od 9 marca 1936 do 1 listopada 1936, Franciszek Janek od 1 listopada 1936 do 1939.

Ze sprawozdań Zarządu z lat 30. znamy kilkanaście nazwisk ludzi, którym składano życzenia z okazji 25-lecia przynależności do Spółdzielni. To najstarsi, znani nam z dokumentów, jej członkowie: A. Philipczyk, St. Sowiński, M. Schołtysek, P. Koschyk, R. Gross, P. Stein, P. Strzoda, T. Łuskacz, F. Foryta, F. Buttler i F. Bartyla.

W 1934 roku w Zarządzie Spółdzielni byli Friedrich Berndt, Wiktor Kozielski, Alojzy Zgorzelski i Karol Zug. W ciągu roku F. Berndt wyjechał do rodzinnych Niemiec. Funkcję prezesa pełnił Wiktor Kozielski (od 10 września 1934 roku). W skład Rady Nadzorczej wchodzili: Josef Strożyk (dyrektor firmy wydawniczej) jako przewodniczący Rady, Oskar Heinrich - zastępca przewodniczącego, Max Koppel - sekretarz oraz Paul Blacha, Alojzy Gruszka, August Hornig, Jan Klich, Rudolf Komenda, Juliusz Lichtblau, Paweł Ligoń, Georg Lohr, Henryk Stellmach.

Rada Nadzorcza i Zarząd w 1933 roku - roku jubileuszu 25-lecia Spółdzielni. Pośrodku Josef Strożyk, prezes Rady Nadzorczej

W tym składzie władze Spółdzielni funkcjonowały do 10 maja 1935 roku, kiedy to podczas Walnego Zgromadzenia wybrano nową Radę Nadzorczą, w której znaleźli się sami Polacy: emerytowany inspektor kolejowy Jan Klich, wybrany przewodniczącym Rady, dyrektor biur Huty "Batory" Stanisław Tronowicz (zastępca), urzędnik hutniczy Augustyn Hornig, Helena Wienczerzowa (wdowa), urzędnik pocztowy Paweł Szymała, urzędnik hutniczy Józef Busek, nadmistrz hutniczy Jakub Mądry, hutnik Ernest Juraszek, mistrz w chorzowskich "Azotach" Józef Malik, rachmistrz Herbert Sprus, urzędnik kolejowy Piotr Ziaja. 11 listopada doszedł jeszcze Jerzy Nowak (maszynista kolejowy). Prezesem Zarządu został Alojzy Gruszka, a obok niego do Zarządu powołano Walentego Czempasa, późniejszego wieloletniego księgowego spółdzielni, i nadmistrza hutniczy Alojzego Zgorzelskiego. W 1936 roku odszedł Alojzy Zgorzelski, a na jego miejsce przyszedł Karol Dolczyk (do 1 listopada), a po nim Franciszek Janek.

W dniu 9 marca 1936 roku przewodniczącym Rady Nadzorczej został dyrektor Huty "Batory", dyplomowany inżynier, Łucjan Myciński, jego zastępcą Jan Klich, sekretarzem architekt Antoni Hojnowski. W składzie Rady Nadzorczej znaleźli się dr Strzemecki (kierownik Wydziału "Wspólnoty Interesów"), Stanisław Tronowicz, Edmund Pietryga (inspektor w Hucie "Batory"), Paweł Somer (kierownik administracji), Józef Bednorz (inspektor biur), Jan Kołodziejczyk (profesor gimnazjum), Ryszard Lasek (kierownik magazynu), Augustyn Hornig, Jerzy Nowak. Po ustąpieniu 23 kwietnia 1936 roku A. Hojnowskiego na jego miejsce wszedł inż. Tomasz Smogorzewski. 24 marca 1937 roku zastępcą przewodniczącego Rady został Józef Bednorz, sekretarzem Edmund Pietryga. Taki sam skład przybrała Rada w roku 1938. Podczas Walnego Zgromadzenia 8 marca 1939 roku na miejsce zmarłego w 1938 Jana Klicha wybrano dyr. Piątka. Ponadto na zebaniu tym w miejsce prof. Kołodziejczyka wybrano p. Kopca.

Znamy również nazwiska administratorów domów spółdzielczych. W 1934 roku byli nimi Henryk Stellmach (blok 1 przy ul. Kordeckiego), Karol Zug, a potem Alojzy Gruszka (blok 2, przy ul. Dąbrowskiego), Max Kowalski (blok 3a w Wielkich Hajdukach), Karol Juraszek (blok 3b w Wielkich Hajdukach), August Hornig (blok 4 przy placu u ul. A. Mickiewicza), Karl Dussa (blok 5a przy ul. Barskiej) i Karl Karder (blok 5b przy, ul. Mickiewicza). W 1935 r. Kaldera zastąpił Karol Mandrella, a Kowalskiego Adolf Wrazidło. Później dokonano kolejnych zmian, tak że w 1937 roku administratorami byli: Henryk Stelmach, Alojzy Zgorzelski, Adolf Wrazidło, Jan Klich, Augustyn Hornig, Piotr Ziaja, Jan Skupin.

Wilhelm Wolczyk, pierwszy przew. Zarządu- od 21.3.1908 do 10.9.1909

dr Martin Wolf, wiceprezes RN 21.3.1908-12.3.1911, prezes RN 12.3.1911 17.3.1912, wiceprezes RN 17.3.1912 13.4.1913, wiceprezes RN 28.3.1914-15.4.1916, wiceprezes RN 18.5.1918-26.4.1919, prezes RN 26.4.1919-18.8.1922

Józef Barteczko, prezes Rady Nadzorczej 25.3.1909-2.3.1911 i 13.4.1913-28.3.1914

Karl Fieber, członek RN 25.3.1909-14.10.1921

Viktor Kalinke wiceprezes RN 12.3.1911-17.3.1912, prezes RN 17.3.1912-13.4.1913, wiceprezes RN 13.4.1913-283.3.1914, prezes RN 28.3.1914-15.4.1916, członek Zarządu 22.3.1916- 15.5.1918

dr Josef Strożyk członek Zarządu 10.11.1908-22.3.1916 i 30.6.1919-24.10.1921, prawdopodobnie przew. Zarządu, prezes RN 18.8.1922-10.5.1935

Emil Scholtz wiceprezes RN 26.4.1919-14.3.1921

Fritz Berndt członek Zarządu 6.4.1929-22.3.1933 i w 1934

Alojzy Gruszka członek RN 25.6.1923-10.5.1935, przew. Zarządu 11.5.1935-1939 i 1945- 1960

admin pt., 09/01/2017 - 12:05

Narodziny ChSM

admin — Fri, 01 Sep 2017 10:00:00 +0000

Narodziny ChSM

Dzieje Chorzowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej rozpoczynają się 19 lutego 1908 roku. Wtedy to w sali Hotelu „Hrabia Reden” (dziś mieści się tam Teatr Rozrywki) zebrała się grupa urzędników wszystkich chorzowskich państwowych i komunalnych instytucji oraz robotników i urzędników kopalń i hut, aby obradować nad stworzeniem spółdzielni budowlanej dla Królewskiej Huty i okolicy.

Spotkanie zwołał Wilhelm Wolczyk, a prowadził nauczyciel Poppe. Podczas zebrania zapadła jednomyślna decyzja o podjęciu starań zmierzających do utworzenia spółdzielni budowlanej. Wybrano komisję, której zadaniem było poprowadzenie czynności organizacyjnych. W jej skład weszli: nauczyciele - Poppe i Wincenty Morawe, urzędnicy komunalni - Oskar Piel i Henryk Kaptur, urzędnicy kolejowi - Luddike, Paweł Morciniec i Walter, sztygarzy maszynowi - Feldt i Karol Czech i budowniczy Peschel. Razem 11 osób.

Dwa tygodnie później - 2 marca - odbyło się zebranie tej komisji, w trakcie którego uzgodniono zasadnicze treści statutu, ustalono, że rada nadzorcza będzie liczyć 12, a zarząd 3 osoby, określono wysokość jednego udziału, wysokość wpisowego oraz wysokość kwoty zabezpieczenia. Ustalono również, że organizacja będzie sie nazywała Wohnungsbauverein für Kőnigshütte und Umgegend, czyli organizacja budowy domów dla Królewskiej Huty i okolicy. Zespół ten spotkał się jeszcze dwukrotnie: 10 i 19 marca.

Wydano odezwę do ludności Królewskiej Huty, w której wzywano do licznego przystępowania do spółdzielni. Na jej skutek zgłosiło się 251 interesantów, jednakże w samym dniu założenia przystąpiło do spółdzielni tylko 108, w ciągu roku jeszcze dalszych 60 osób.

21 marca 1908 roku w sali Hotelu Parkowego (do niedawna mieścił się tam dom kultury kop. Prezydent) z udziałem 168 zainteresowanych odbyło się zabranie założycielskie. Ustalono tekst statutu i wybrano pierwszą Radę Nadzorczą w składzie: Franciszek Borek, Karol Czech, Wilhelm Bogaczek, Jan Gawletta, Brunon Herzog, Wiktor Kalinke, Henryk Kaptur, Paweł Leder, Paweł Morciniec, Oskar Piel, Bernard Schulz, Emil Schulz. Do pierwszego Zarządu wybrano: Wilhelma Wolczyka, który zarządowi przewodniczył, Józefa Barteczko i Wincentego Morawe. Józef Barteczko był w Zarządzie zaledwie pięć dni, bowiem ze względu na obowiązki zawodowe jego przełożeni nie pozwolili mu pełnić w spółdzielni funkcji związanej z finansami. W czerwcu powołano go w skład Rady Nadzorczej w miejsce Bernarda Schulza. Został w niej zastępcą prezesa. Natomiast na jego miejsce do Zarządu wybrano Karola Mullera. Z Rady Nadzorczej ustąpił także Henryk Kaptur, którego zastąpił Jan Maniura. Pierwszym prezesem Rady Nadzorczej, bo tak zwała się wówczas ta funkcja, został Brunon Herzog.

Po wyborze Rady Nadzorczej, zabrano się energicznie do dzieła. Zgłoszono spółdzielnię w Sądzie. 16 kwietnia 1908 roku została zarejestrowana. Wydano specjalną odezwę do ludności. Porozumiano się z już istniejącymi spółdzielniami budowlanymi i zakupiono teren tak, iż jeszcze w tym samym roku można było przystąpić do budowy pierwszego bloku domowego, przy dzisiejszej ulicy Kordeckiego.

Motorem wszystkich działań spółdzielni był w pierwszym roku jej istnienia Wilhelm Wolczyk. To on już 20 kwietnia, a więc w miesiąc od powołania spółdzielni, doprowadził do rozpoczęcia budowy pierwszego domu.

admin pt., 09/01/2017 - 12:00