FAKTY, WYDARZENIA:

• 1908 - założenie chorzowskigo Wohnungsbauvereinu
• 1935 - polonizacja spółdzielni, zmiana nazwy
• 1939 - wybuch II wojny światowej

O tych, którzy tworzyli pierwszych 30 lat historii ChSM mamy skromne informacje. Znamy założycieli Spółdzielni. Zname są składy osobowe Rady Nadzorczej i Zarządu Spółdzielni od początku do 1939 roku. Pierwsza Rada Nadzorcza liczyła 12 osób, Zarząd - 3. Choć większość członków Spółdzielni stanowili Polacy, to we władzach przewagę liczebną mieli Niemcy. I jest to zrozumiałe. Wszak Królewska Huta zwała się wówczas Kőnigshütte i należała do państwa pruskiego.

Oto lista prezesów i wiceprezesów Rady Nadzorczej do 1939 roku: Bruno Herzog, prezes RN od 21 marca 1908 do 25 marca 1908, Josef Schultz, wiceprezes RN od 21 marca 1908 do 26 czerwca 1908, Josef Barteczko, wiceprezes RN od 26 czerwca 1908 do 25 marca 1909, prezes RN od 25 marca 1908 do 12 marca 1911, prezes RN od 13 kwietnia 1913 do 28 marca 1914, Martin Wolf, wiceprezes RN od 25 marca 1908 do 12 marca 1911, prezes RN od 12 marca 1911 do 17 marca 1912, wiceprezes RN od 17 marca 1912 do 13 kwietnia 1913, wiceprezes RN od 28 marca 1914 do 15 kwietnia 1916, wiceprezes RN od 18 maja 1918 do 26 kwietnia 1919, prezes RN od 26 kwietnia 1919 do 18 sierpnia 1922, Viktor Kalinke, wiceprezes RN od 12 marca 1911 do 17 marca 1912, prezes RN od 17 marca 1912 do 13 kwietnia 1913, wiceprezes RN od 13 kwietnia 1913 do 28 marca 1914, prezes RN od 28 marca 1914 do 15 kwietnia 1916, Paul Morczinietz, prezes RN od 15 kwietnia 1916 do 26 kwietnia 1919, Oskar Piel, wiceprezes RN od 15 kwietnia 1916 do 18 maja 1918, Emil Scholtz, wiceprezes RN od 26 kwietnia 1919 do 14 marca 1921, Josef Strożyk, prezes RN od 18 sierpnia 1922 do 10 maja 1935, Johann Maniura, wiceprezes RN od 18 sierpnia 1922 do 25 czerwca 1923, Oskar Heinrich, wiceprezes RN od 25 czerwca 1923 do 10 maja 1935, Jan Klich, prezes RN od 11 maja 1935 do 09 marca 1936, wiceprezes RN od 09 marca 1936 do 24 marca 1937, Stanisław Tronowicz, wiceprezes RN od 11 maja 1935 do 9 marca 1936, Łucjan Myciński, prezes RN od 09 marca 1936 do 1939, Józef Bednorz, wiceprezes RN od 24 marca 1937 do 1939.

Pierwszym prezesem chorzowskiego "Wohnungsbauvereinu", zwanym wówczas przewodniczącym, był urzędnik kolejowy, starszy asystent Wilhelm Wolczyk. Funkcję swa pełnił w okresie od 21 marca 1908 do 10 września 1909. Po nim objął ją najprawdopodobniej Josef Strożyk, którego do Zarządu wybrano 10 listopada 1908. Pozostawał w nim do 22 marca 1916, a potem znowu od 30 czerwca 1919 do 24 października 1921. Kto przewodniczył Zarządowi do 1935 roku, nie wiemy, Być może Leo Loch, który był w Zarządzie od 5 listopada 1921 do 30 września 1929, a potem Viktor Kozielski, który w Zarządzie był od 1 października 1929 do 10 maja 1935 (na pewno był przewodniczącym Zarządu od 10 września 1934 roku). Przypuszczenia te formułowane są tylko na podstawie zbieżności dat i długości okresu pełnienia funkcji w Zarządzie. Od 11 maja 1936 roku do wybuchu wojny zarządowi przewodniczył Alojzy Gruszka.

A oto wykaz członków Zarządu Spółdzielni do 1939 roku: Wilhelm Wolczyk od 21 marca 1908 do 10 września 1909, Josef Barteczko od 21 marca 1908 do 26 marca 1908, Vinzenz Morawe od 21 marca 1908 do 9 lutego 1911, Karl Müller od 29 lipca 1908 do 13 lutego 1910, Paul Przybilka od 10 listopada 1908 do 22 marca 1916, Josef Strożyk od 10 listopada 1908 do 22 marca 1916 i do 30 czerwca 1919 do 24 października 1921, Karl Ulrich od 11 września 1909 do 22 maja 1912, Gustaw Wundtke od 14 lutego 1910 do 24 maja 1912, Oskar Kerber od 25 kwietnia 1912 do 1916, od 1917 do 1 maja 1918 i do 11 czerwca 1919 do 31 maja 1922, Hugo Meisel od 28 września 1912 do 28 marca 1914, Peter Stanek od 29 marca 1914 do 30 czerwca 1919, Franz Borek od 1916 do 18 maja 1918, Viktor Kalinke od 22 marca 1916 do 1 maja 1918, Reisch od 1 maja 1918 do 31 maja 1919, Gotthard Heinisch od 1 lipca 1919 do 5 listopada 1921, Georg Lohr od 24 października 1921 do 13 marca 1922, Leo Loch od 5 listopada 1921 do 30 września 1929, Rudolf Komenda od 13 marca 1922 do 30 listopada 1923, Julius Lichtblau od 1 grudnia 1923 do 6 kwietnia 1929, Karol Zug od 1934 do 10 maja 1935, Fritz Berndt od 6 kwietnia 1929 do 22 marca 1933 i w 1934, Viktor Kozielski od 1 października 1929 do 10 maja 35, Alojzy Sgorzelski od 28 sierpnia 1932 do 22 marca 1933 i do 1 maja 1935 do 9 marca 1936, Walenty Czempas od 1 maja 1935 do 1939, Alojzy Gruszka od 11 maja 1935 do 1939, Karol Dolczyk od 9 marca 1936 do 1 listopada 1936, Franciszek Janek od 1 listopada 1936 do 1939.

Ze sprawozdań Zarządu z lat 30. znamy kilkanaście nazwisk ludzi, którym składano życzenia z okazji 25-lecia przynależności do Spółdzielni. To najstarsi, znani nam z dokumentów, jej członkowie: A. Philipczyk, St. Sowiński, M. Schołtysek, P. Koschyk, R. Gross, P. Stein, P. Strzoda, T. Łuskacz, F. Foryta, F. Buttler i F. Bartyla.

W 1934 roku w Zarządzie Spółdzielni byli Friedrich Berndt, Wiktor Kozielski, Alojzy Zgorzelski i Karol Zug. W ciągu roku F. Berndt wyjechał do rodzinnych Niemiec. Funkcję prezesa pełnił Wiktor Kozielski (od 10 września 1934 roku). W skład Rady Nadzorczej wchodzili: Josef Strożyk (dyrektor firmy wydawniczej) jako przewodniczący Rady, Oskar Heinrich - zastępca przewodniczącego, Max Koppel - sekretarz oraz Paul Blacha, Alojzy Gruszka, August Hornig, Jan Klich, Rudolf Komenda, Juliusz Lichtblau, Paweł Ligoń, Georg Lohr, Henryk Stellmach.

 

W tym składzie władze Spółdzielni funkcjonowały do 10 maja 1935 roku, kiedy to podczas Walnego Zgromadzenia wybrano nową Radę Nadzorczą, w której znaleźli się sami Polacy: emerytowany inspektor kolejowy Jan Klich, wybrany przewodniczącym Rady, dyrektor biur Huty "Batory" Stanisław Tronowicz (zastępca), urzędnik hutniczy Augustyn Hornig, Helena Wienczerzowa (wdowa), urzędnik pocztowy Paweł Szymała, urzędnik hutniczy Józef Busek, nadmistrz hutniczy Jakub Mądry, hutnik Ernest Juraszek, mistrz w chorzowskich "Azotach" Józef Malik, rachmistrz Herbert Sprus, urzędnik kolejowy Piotr Ziaja. 11 listopada doszedł jeszcze Jerzy Nowak (maszynista kolejowy). Prezesem Zarządu został Alojzy Gruszka, a obok niego do Zarządu powołano Walentego Czempasa, późniejszego wieloletniego księgowego spółdzielni, i nadmistrza hutniczy Alojzego Zgorzelskiego. W 1936 roku odszedł Alojzy Zgorzelski, a na jego miejsce przyszedł Karol Dolczyk (do 1 listopada), a po nim Franciszek Janek.

W dniu 9 marca 1936 roku przewodniczącym Rady Nadzorczej został dyrektor Huty "Batory", dyplomowany inżynier, Łucjan Myciński, jego zastępcą Jan Klich, sekretarzem architekt Antoni Hojnowski. W składzie Rady Nadzorczej znaleźli się dr Strzemecki (kierownik Wydziału "Wspólnoty Interesów"), Stanisław Tronowicz, Edmund Pietryga (inspektor w Hucie "Batory"), Paweł Somer (kierownik administracji), Józef Bednorz (inspektor biur), Jan Kołodziejczyk (profesor gimnazjum), Ryszard Lasek (kierownik magazynu), Augustyn Hornig, Jerzy Nowak. Po ustąpieniu 23 kwietnia 1936 roku A. Hojnowskiego na jego miejsce wszedł inż. Tomasz Smogorzewski. 24 marca 1937 roku zastępcą przewodniczącego Rady został Józef Bednorz, sekretarzem Edmund Pietryga. Taki sam skład przybrała Rada w roku 1938. Podczas Walnego Zgromadzenia 8 marca 1939 roku na miejsce zmarłego w 1938 Jana Klicha wybrano dyr. Piątka. Ponadto na zebaniu tym w miejsce prof. Kołodziejczyka wybrano p. Kopca.

Znamy również nazwiska administratorów domów spółdzielczych. W 1934 roku byli nimi Henryk Stellmach (blok 1 przy ul. Kordeckiego), Karol Zug, a potem Alojzy Gruszka (blok 2, przy ul. Dąbrowskiego), Max Kowalski (blok 3a w Wielkich Hajdukach), Karol Juraszek (blok 3b w Wielkich Hajdukach), August Hornig (blok 4 przy placu u ul. A. Mickiewicza), Karl Dussa (blok 5a przy ul. Barskiej) i Karl Karder (blok 5b przy, ul. Mickiewicza). W 1935 r. Kaldera zastąpił Karol Mandrella, a Kowalskiego Adolf Wrazidło. Później dokonano kolejnych zmian, tak że w 1937 roku administratorami byli: Henryk Stelmach, Alojzy Zgorzelski, Adolf Wrazidło, Jan Klich, Augustyn Hornig, Piotr Ziaja, Jan Skupin.